Polska wieś a UE

Rural Poland 2018 to szczegółowy raport dotyczący obszarów wiejskich, wydany przez Fundację na Rzecz Rozwoju Polskiego Rolnictwa (FDPA) pod redakcją Jerzego Wilkina i Iwony Nurzyńskiej. Rok 2018 był dla Polski szczególny, ponieważ świętowała stulecie odzyskania niepodległości w 1918 r. Autorzy raportu należą do grona najwybitniejszych polskich naukowców zajmujących się obszarami wiejskimi.

Raport przedstawia nowe spojrzenie na zmiany demograficzne, społeczne i gospodarcze, jakie zaszły na obszarach wiejskich w ciągu ostatnich 100 lat. Jest tu również mowa o ważniejszych zmianach w polskim rolnictwie i obszarach wiejskich od momentu przystąpienia Polski do Unii Europejskiej. Rok 2004 był początkiem długofalowego i rosnącego wsparcia finansowego dla polskiego sektora rolnego na skalę wcześniej niespotykaną. W rezultacie polscy rolnicy i inni mieszkańcy wsi to dwie grupy, które najbardziej skorzystały na członkostwie w Unii Europejskiej.

„Dołączając do UE Polska stała się pełnoprawnym beneficjentem WPR i uzyskała dostęp do funduszy na modernizację rolnictwa, poprawę warunków bytowych i przekształcenie struktury wiejskiej gospodarki (¹)”.

W latach 2004–2017 Polska otrzymała z unijnego budżetu ponad 147 mld euro. Niemal 32 % tej kwoty (tj. 47 mld euro) pochodzi z WPR i przeznaczone było na projekty wdrożone w przemyśle rolno-spożywczym i na obszarach wiejskich. Najwięcej zyskali producenci rolni, którym bezpośrednio wypłacono 28 mld euro.

Dzięki systemowi dla drobnych producentów wsparcie w 2015 r. otrzymało około 712 000 rolników, co stanowi 55 % wszystkich gospodarstw.

Polskie gospodarstwa rolne w ujęciu ogólnym nie są duże. Około 90 % gospodarstw rolnych posiada między 1 a 20 ha, co stanowi 48 % wszystkich gruntów rolnych. Gospodarstwa średniej wielkości, 50–100 ha, były najszybciej rosnącym segmentem w latach 2007–2016. W 2016 r. największe gospodarstwa (powyżej 100 ha) stanowiły 21 % sumy gruntów ornych oraz 1 % całkowitej liczby farm. Całościowo pod kontrolą przedsiębiorstw rolnych jest o 4 000 gospodarstw i o 68 500 ha gruntów więcej niż w 2007 r.

Problem wymiany pokoleń dotyczy również Polski. W latach 2004–2013 Polska przeznaczyła prawie 1 mld euro na inwestycje w projekty młodych rolników w ramach WPR, czego efektem były 53 000 ukończonych projektów. W bieżącym okresie programowania wsparcie w wysokości 717 mln euro otrzyma 28 700 młodych rolników. Podsumowując, od roku 2004 do 2020 niemal 82 000 projektów młodych rolników zostanie wspartych sumą 1,7 mld euro.

Większość mieszkańców Polski (75 %) nie zajmuje się rolnictwem. Głównym wyzwaniem jest więc tworzenie pozarolniczych miejsc pracy i różnicowanie źródeł dochodu na obszarach wiejskich. W latach 2004–2015 w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) ukończono ponad 40 000 projektów tworzenia miejsc pracy.

Pełen dostęp do jednolitego rynku ma korzystny wpływ na polski handel. Zyski z handlu przewyższają nawet otrzymane unijne transfery netto. Ponad 80 % polskiego eksportu rolno-spożywczego trafia do innych krajów członkowskich UE. Nadwyżka handlowa produktów rolno-spożywczych w 2017 r. sięgnęła 7,1 mld euro.

Mieszkańcy wsi zaczęli pozytywnie wypowiadać się o sytuacji gospodarczej kraju i warunkach bytowych rodzin. Poszczególne osoby prezentują optymistyczną ocenę zarówno swojej sytuacji, jak i ogólnego klimatu dla biznesu i z nadzieją patrzą w przyszłość. Poparcie dla Unii Europejskiej i obecności Polski w UE utrzymuje się na zdecydowanie wysokim poziomie i nie podlega wahaniom.

Integracja Polski z UE przyczyniła się również do zmniejszenia nierówności pomiędzy obszarami wsi i miast. Różnice dochodów pomiędzy rolnictwem a pozostałymi sektorami wciąż maleją. Oznacza to względną poprawę sytuacji gospodarczej i społecznej mieszkańców wsi. W latach 2004–2016 dochód nominalny na mieszkańca obszarów wiejskich wzrósł o 118 %, zaś na obszarach miejskich odnotowano wzrost o 94 %. Standard życia mieszkańców wsi nie różni się znacząco od jakości życia w małych miastach (do 20 000 mieszkańców), co można uznać za wskaźnik sukcesu polskich obszarów wiejskich.

Jerzy Wilkin, Katarzyna Panfil

KORZYŚCI Z INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ

W raporcie Rural Poland 2018 wyróżniono następujące obszary wpływu akcesji Polski do UE na życie na wsi:

• Nierówności dochodowe w rolnictwie pomiędzy Polską a pozostałymi krajami UE zmalały ze względu na czynniki takie jak dopłaty bezpośrednie i inne transfery pieniężne, spadek bezrobocia w rolnictwie, poprawa struktury i pozycji ekonomicznej gospodarstw oraz większa specjalizacja ich produkcji.
• Analiza dochodów w rolnictwie w krajach członkowskich UE wskazuje, że po akcesji do UE Polska wciąż nadrabia różnicę w porównaniu do krajów UE-15.
• Ulepszenia infrastruktury obszarów wiejskich przyniosły odczuwalną poprawę warunków bytowych mieszkańców wsi i rolników oraz podniosły status zarówno obszarów wiejskich, jak i samego zawodu rolnika.
  

Więcej informacji o raporcie w języku polskim i angielskim: https://www.fdpa.org.pl/rural-poland-2018-the-report-on-the-state-of-rural-areas-angielska-wersja-raportu

------------------

Jerzy Wilkin, Polska Akademia Nauk, Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa (także
współredaktor Rural Poland 2018) jwilkin@irwirpan.waw.pl

Katarzyna Panfil, kierownik projektów, Punkt Kontaktowy ENRD kasia.panfil@enrd.eu

------------------

(¹) Iwona Nurzyńska, chapter 6, Poland as a beneficiary of the CAP,
p. 133 Rural Poland 2018.

źródło: Europejska Sieć na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich